Openingslezing Reon Brand
Co-Emerging Futures
Design wordt vaak geassocieerd met marketing, marketing op zijn beurt met de consumptiecultuur en de consumptiecultuur zo ook met de hedendaagse klimaatproblematiek. Maar wat als net design ervoor zou zorgen dat er een shift gebeurt in onze manier van denken én leven? Voor de openingslezing nodigde Design Fest Gent Reon Brand uit, hoofd van Future Studies and Innovation bij Philips.
Tijdens zijn meeslepende uiteenzetting had Reon Brand het over een betere toekomst waarin we de noden en wensen van de mens minder of zelfs helemaal niet centraal zetten. Welke rol kan design hierin spelen? En wat is de impact van die nieuw denkwijze op industriële processen? Stof tot nadenken en krachtvoer voor een urgent debat.
“Nobody on this planet needs the human brain, except us.”
In dit hedendaagse antropocene tijdperk hebben we helaas te maken met zaken als de klimaatopwarming en verstoorde ecosystemen. Het is geen illusie dat de mens zelf daar een grote rol in speelt. “Dit is de impact die we hebben gecreëerd”, vertelde Brand in zijn lezing. “Het is zinloos om verder te gaan hoe we nu bezig zijn, we moeten fundamenteel anders gaan denken.” Maar hoe veranderen we nu van een ego-centrisch naar een eco-centrische toekomst?
Vier mogelijke relaties tussen mens en natuur
In zijn studie Co-Emerging Futures onderscheidt Brand vier denkstromingen die de relatie tussen mens en natuur schetsen: een post-humane, een trans-humane, de stationaire staat en eco-verstrengeling. Allemaal stromingen die elk heel wat kritische en ethische vragen oproepen, maar ons wel stimuleren om na te denken over de keuzes die we maken en de gevolgen ervan.
De post-humane toekomst is de meest extreme stroming. Die vertrekt vanuit het ongeremd streven naar kennis en intelligentie. Zo extreem zelfs, dat op een bepaald moment computers het van ons zouden overnemen. De toekomst van de mens ligt niet in het biologische lichaam.
Een trans-humane toekomst is een toekomst waarin mensen geavanceerd technologieën gebruiken om zichzelf te verbeteren. Daardoor zien we ook dat mensen bijna samenvloeien met sommige van die technologieën. We worden steeds beter met ziektes te bestrijden door genen te bewerken, en het is een kwestie van tijd vooraleer we starten met ook andere upgrades toe te passen op ons eigen genoom. We worden de schrijvers van onze eigen evolutie.
De volgende is de stationaire staat. Bedrijven en de economie gaan in deze toekomst op zoek naar manieren om duurzamer te produceren en individuen gaan op zoek naar betere manieren om te consumeren. Het idee achter de stationaire staat is om een omgeving te creëren waar onze impact op het milieu is beperkt of bijna onbestaand is, en waar we alsnog onze dagdagelijkse activiteiten als mens kunnen verderzetten, rekening houdend met de planeet.
“We are the only species on earth that likes to surround ourselves with dead objects.”
Tenslotte hebben we nog de stroming die uitgaat van de eco-verstrengeling. Deze stroming is anders dan de andere drie omdat die als enige de noden en wensen van de mens (eindelijk) niet centraal stelt. Men vertrekt uit de veronderstelling dat alles met elkaar is verbonden en een deel van de natuur is. Het ecosysteem is een groot geheel. Maar hoe leer je mensen de wereld als een groot geheel te zien?
Mens en natuur één?
De toekomstvisie waar Reon Brand zelf het meest achter staat is de allerlaatste, die ook nog eens de meest uitdagende is. Het is een visie die volledig ingaat tegen hoe we vandaag over het algemeen veronderstellen dat we moeten ontwerpen. De meeste economieën zijn gebaseerd op het gebrek aan iets. Terwijl in de natuur net veel verspilling en inefficiëntie te vinden is, wordt het afval van het ene organisme wel het voedsel van een ander organisme. Het probleem van de mens en de manier waarop we ontwerpen, is dat we de verkeerde afvalstromen maken die zelfs voor de mens schadelijk zijn. We moeten dus ontwerpen op een genereuze manier, dat afval creëert maar ook de bio-diversiteit doet bloeien.
In deze stroming zijn we allemaal deel van dezelfde fabriek en zetten we de mens niet bovenaan op de prioriteitenlijst. Iedereen kijkt op een andere manier naar de wereld, vanuit hun eigen referentiekader. Om open te zijn moeten we onze denkpatronen loslaten en net overwegen om de impact en opportuniteiten van andere mogelijkheden te bekijken. Dat is een grote uitdaging, net omdat we dit moeten doortrekken in de manier waarop we leven, denken en ontwerpen. We moeten alle soorten intelligentie respecteren, ook die van planten en niet enkel uitgaan van onze menselijke vorm en interpretatie van intelligentie.
“When you simply give nature space, it can restore itself.”
Eco-centrisch design
“Een grote uitdaging”, horen we wel vaker tijdens Design Fest Gent. Het is exact die uitdaging dat design vandaag aangaat. Van studenten tot onderwijsinstellingen en bedrijven. Het is design die deze rol op zich moet nemen via experiment en onderzoek. Tijdens het festival kan je dan ook verschillende knappe praktijkvoorbeelden ontdekken van ontwerpers die deze uitdaging mee aangaan, van verpakking gemaakt van algen tot isolatie bestaande uit hennep en akoestische platen samengesteld uit mycelium.
Benieuwd naar meer? Ontdek het hele programma boordevol lezingen, workshops en expo’s.
